Geweldloze communicatie leren – hoe doe je dat?

Geweldloze communicatie bestaat uit vier simpele stappen (die soms ozo moeilijk uit te voeren zijn). Hierna volgt nog een verdere uitleg van de manier van communiceren. Moeilijk, maar o zo fijn als je het eenmaal onder de knie hebt. Wat een mooi gesprek en wezenlijk contact kun je dan hebben !

1. Communiceer op basis van waarnemingen i.p.v. meningen en oordelen

   Geweldloze communicatie berust op het vermogen zorgvuldig waar te nemen en onderscheid te maken tussen gedragingen en omstandigheden die ons raken en de meningen en (voor)oordelen die daardoor bij ons worden opgeroepen.
   Waarnemingen zijn specifieke beschrijvingen van een realiteit die voortdurend veranderlijk is in de tijd en in de context.
   Meningen en oordelen zijn voorbarige overtuigingen, cognitieve fixaties, etiketten, d.i. statische algemeenheden en vaak binaire oordelen (zwart / wit-denken) over dingen die onze aandacht trekken. Zij vormen de “kaart” waarmee de realiteit wordt benaderd.
   “Mensen wordt het meest bedrogen door hun eigen meningen” zei Leonardo da Vinci en volgens Krishnamurti is waarnemen zonder oordelen de hoogste vorm van menselijke intelligentie.

2. Spreek rechtstreeks over gevoelens en behoeften i.p.v. over (altijd betwistbare) interpretaties en diagnosen

   Behoeften liggen aan de basis van de gevoelens, gedachten en gedragingen van de mens. Door Maslow werden de menselijke basisbehoeften ingedeeld in vijf categorieën: fysiologische behoeften, veiligheidsbehoeften, sociale behoeften, egobehoeften en spirituele behoeften. Hoe meer aandacht je schenkt aan je gevoelens, hoe beter je aan je behoeften kunt voldoen. Behoeften hebben te maken met jezelf en zijn geen automatische verplichting voor anderen.
   Gevoelens zijn als controlelampjes die oplichten om aan te geven dat aan bepaalde behoeften niet is voldaan. Zij sporen je aan iets te ondernemen om aan een behoefte te voldoen, maar zolang je de behoefte niet geïdentificeerd hebt, kun je ook niets doen om er aan te voldoen. Het verwarrende van de taal is dat het woord “voelen” ook gebruikt kan worden zonder dat daar een echt gevoel mee uitgedrukt wordt, maar wel een interpretatie of een beschrijving van wie of wat je denkt te zijn, of wat je denkt dat je omgeving over je denkt of met je doet. Dit heeft veel meer te maken met je mentale kaart dan met de ander of met de realiteit.

3. Neem verantwoordelijkheid voor eigen daden, emoties en behoeften

   Mensen voelen en handelen altijd vanuit eigen behoeften maar er zijn vele mogelijkheden om verantwoordelijkheid voor eigen daden te ontkennen. Je kunt kiezen uit vage onpersoonlijke krachten (“het overkwam mij”, “het moest”, “ik kon niet anders” …), je toestand of bepaalde diagnoses (“ik drink omdat ik een alcoholist ben”…), opdrachten van autoriteiten (“omdat ik moest van mijn baas”…), groepsdwang (“het werd van mij verwacht”…), regels en voorschriften (“omdat het de regels van de school zijn”…), sociale rollen of oncontroleerbare impulsen (“ik kon gewoon niet anders”, “het was sterker dan mezelf”, …). Zelfs als je dingen voor anderen lijkt te doen, doe je dat vanuit je eigen behoefte om iets voor die anderen te doen.
   Als je je eigen verantwoordelijkheid niet neemt, maar integendeel anderen of de omstandigheden de schuld geeft, erken je ook je eigen behoeften niet en vervreemd je ervan, waardoor de kans op vervulling kleiner wordt.
   Omgekeerd leidt verantwoordelijkheid nemen voor de gevoelens van anderen tot het accepteren van schuldgevoelens en tot emotionele manipulatie en slavernij, die heel schadelijk zijn voor intieme relaties. Openheid is een waardevoller geschenk aan anderen dan aanpassing.
   De bewustwording van emotionele slavernij leidt aanvankelijk vaak tot een reactie van opstandigheid: “Dat is jouw probleem! Sodemieter op!”
   Een verdere ontwikkeling leidt echter naar emotionele emancipatie en vrijheid waarin duidelijk gezegd kan worden wat de eigen behoeften zijn op een manier die laat zien dat er ook zorg is voor de behoeften van anderen.

4. Formuleer duidelijke verzoeken in positieve en concrete actietaal

   Verzoeken zijn vragen om wat gewenst is in plaats van vragen om wat niet-gewenst is. Het betekent niet dat de ander dat ook moet doen. De ander blijft even waardevol als hij het niet doet. Het doel van geweldloze communicatie is niet altijd onze zin te krijgen, maar een relatie op te bouwen op basis van mededogen en openheid.
   Een weigering persoonlijk opnemen, als een afwijzing zien en zich gekwetst voelen is een gebrek aan aandacht voor de emoties en behoeften van de ander. Door mededogend te reageren kunnen wij de ander helpen meer in contact te komen met de eigen gevoelens en behoeften. Mensen zullen hun gedrag veranderen als zij daar zelf het nut van inzien.